Strefy czystego transportu – o co z tym chodzi?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska postanowiło walczyć ze smogiem poprzez wprowadzenie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych na początku 2018 roku, która zawierała możliwość wprowadzenie Strefy Czystego Transportu (SCT). Czym są Strefy Czystego Transportu i z jakimi ograniczeniami wiążą się zmiany w przepisach?

Strefy czystego transportu, a prawo

Od grudnia 2021 roku polskie prawo umożliwia wprowadzenie ograniczeń w ruchu pojazdów na podstawie ich emisji. Decyzja o utworzeniu stref leży w gestii samorządów, które już po zmianie ustawy rozpoczęły prace nad utworzeniem własnych stref czystego transportu. Najbardziej zaawansowane prace w kierunku wprowadzenia SCT prowadzone są w Krakowie i Warszawie, ale również w Łodzi, Wrocławiu, Zabrzu, Gliwicach, Rzeszowie, Bydgoszczy i Gdańsku podejmowane są działania w tej sprawie. To jednak dopiero początek, ponieważ wraz z nowelizacją Ustawy o Elektromobilności i Paliwach Alternatywnych, zniknęło ograniczenie co do minimalnej liczby mieszkańców w gminie, aby strefa mogła w ogóle powstać. Obecnie SCT może zostać wprowadzona nawet w niewielkich miejscowościach.

Strefa Czystego Transportu – czym jest?

Strefa Czystego Transportu (SCT) to wyznaczony, odpowiednio oznaczony obszar, który obejmuje drogi, po których mogą poruszać się pojazdy z napędem elektrycznym, hybrydowym, wodorowym, napędem LPG, ale też spalinowe, które będą spełniały wyznaczone przez daną gminę normę emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Lista pojazdów uprawnionych do korzystania ze strefy może być rozszerzona przez samorząd danej gminy, uwzględniając silnikowe pojazdy spalinowe niespełniające normy emisji spalin. Mimo tego wymogu do stref mogą wjeżdżać także inne rodzaje pojazdów nieposiadające odpowiedniej nalepki wymienione w art. 39 ust. 2 ustawy. Są to m.in.: Pojazdy transportu publicznego, służb mundurowych, służb ratunkowych, osoby niepełnosprawne oraz niskoemisyjne szkolne i miejskie autobusy.

Wjazd nieuprawnionymi pojazdami spalinowymi na strefę będzie możliwy przez 3 lata od jej utworzenia, między godziną 9 a 17, za jednorazową opłatą maksymalnie 2,5 zł za godzinę lub miesięczną opłatą abonamentową w wysokości maksymalnie 500 zł.

Naklejka do strefy czystego transportu

31 marca 2022 roku Minister Klimatu i Środowiska podpisał nowe rozporządzenie dotyczące wyglądu naklejki uprawniającej do korzystania ze strefy czystego transportu. Oznaczenie dotyczy wszystkich użytkowników, którzy nie posiadają specjalnych tablic rejestracyjnych wskazujących na brak emisji. Zielona, ośmiokątna naklejka będzie zawierała informacje o roku produkcji pojazdu, rodzaju paliwa, informacje, czy naklejka została wydana w związku z wytycznymi ustanowionymi przez gminę, nazwę gminy, numer rejestracyjny pojazdu oraz znak drogowy D-54 (wskazujący na SCT). Naklejka będzie wydawana przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta za opłatą nieprzekraczającą 5 złotych. Naklejka będzie musiała być umieszczona w lewym, dolnym rogu przedniego okna. Nowa naklejka będzie obowiązkowa od 4 maja 2022 roku. 

Naklejka SCT wydana przez jeden z polskich urzędów będzie ważna w każdej strefie SCT. Na wydawanych naklejkach będą zawarte informacje ułatwiające kontrolę czy dany pojazd ma prawo wjazdu do strefy czystego transport, czy też nie. Sam fakt posiadania naklejki na szybie nie oznacza, że auto może jeździć po SCT. Naklejka pełni funkcję informacyjną. Otrzymać można ją dla każdego samochodu, ale jej posiadanie nie daje prawa wjazdu do SCT, jeśli samochód nie spełnia jej wymagań.

Co z osobami niemającymi dostępu do SCT?

Poza wymogiem spełniania konkretnych wymagań przez nasz pojazd ustawa przewiduje również pomoc dla osób, które z owej strefy zostały wykluczone – W art. 39 ust. 6 gminy zostały zobowiązane do tego, aby dochód pochodzący z opłat za wjazd do strefy czystego transportu został wykorzystany wyłącznie na określone potrzeby, do których należą m.in.:

• oznakowanie strefy czystego transportu,
• zakup autobusów zeroemisyjnych,
• zakup tramwajów i innych środków transportu zbiorowego,
• finansowanie programów wsparcia zakupu rowerów elektrycznych.

Strefy Czystego Transportu w Polsce

Strefy Czystego transportu są dopiero na etapie planowania. Pierwsze restrykcje będą mieć początek w 2024 roku. Im starsze auta, tym większe zanieczyszczenia – taką tezę udowodniły badania ICCT (International Council on Clean Transportation, Międzynarodowa Rada ds. Czystego Powietrza). Decyzje o powstaniu SCT poprzedzają badaniami floty samochodów oraz emisji spalin pochodzących z transportu drogowego. 

SCT Warszawa

SCT w Warszawie wejdzie w życie od lipca 2024 roku. Plan wdrażania SCT został podzielony na kilka etapów. Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie SCT Warszawa.

SCT Kraków

SCT w Krakowie ma wejść w życie od 1 lipca 2024 roku. W pierwszej kolejności będą to minimalne wymogi, przedstawione w poniższej tabelce. Więcej informacji można znaleźć na stronie SCT Kraków.

SCT Rzeszów

Rzeszów również chce wprowadzić strefę czystego transportu. Na razie prowadzone są badania emisji spalin w transporcie drogowym. Badania prowadzą naukowcy z Politechniki Rzeszowskiej. SCT prawdopodobnie obejmie śródmieście, szczegóły jednak nie są jeszcze znane.

Wprowadzenie czystych stref transportowych w Polsce to krok w kierunku zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza i promowania ekologicznych środków transportu. Pozostaje jedynie czekać na efekty, które będą zależeć od wielu czynników takich jak liczba czystych pojazdów na rynku, gotowość kierowców do przejścia na pojazdy o niskiej emisji, a także poziom wsparcia ze strony władz lokalnych.